معرفی
تعریف موزه
واژه موزه نشات گرفته از لغت موزین «musein» به معنای جایگاه زندگی موزها «muses» الهه های هنر و صنایع در اساطیر یونان میباشد. در زبان انگلیسی به آن میوزیم «museum» و در فرانسه موزه «musee» گفته می شود. راهیابی این واژه به زبان فارسی را می توان از دهه 1290 هجری قمری همزمان با سفرهای ناصرالدین شاه به اروپا، دانست .
بر اساس تعریف ایکوم (شورای بین المللی موزه ها) «موزه موسسه ای است دایمی وبدون هدف مادی که درهای آن به روی عموم گشوده است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت دارد. هدف موزه‌ها، تحقیق در آثار و شواهد به‌جای مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری آثار، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بررسی و بهره معنوی است.»
نقش موزه
موزه ها نیز همچون کتابخانه ها مخزن دانش بشری در زمینه های مختلف هستند. تفاوت اصلی موزه ها با کتابخانه ها و سایر مراکز تحقیقات در به نمایش گذاشتن کارکرد خاصی که صرفا به موزه اختصاص دارد.
نقش فرهنگی, نقش اجتماعی, نقش آموزشی و پژوهشی,حفظ و نگهداری, تعمیر و احیای نمونه ها, نقش تحقیقات و انتشارات، نقش آموزشی و فرهنگی موزه در نحوه ارائه اطلاعات و خدمات اطلاعاتی از طریق کتابخانه, امکانات سمعی و بصری, نمایشگاه, مبادله اطلاعات با سایر موزه ها و مراکز علمی مشابه از نقش های موزه می باشد.
اهداف اصلی موزه ها عبارتند از:
- تحقیق در آثار و شواهد برجای مانده از گذشته انسان و محیط زیست او.
- گردآوری و حفظ آثار.
- بهره برداری معنوی از آثار.
- ایجاد ارتباط بین این آثار به ویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بررسی و بهره وری معنوی از آنها.
علاوه بر این ایکوم موارد مشروحه زیر را نیز مشمول تعریف یاد شده تشخیص می دهد:
- مؤسسات حفظ و نگهداری و تالارهای نمایشی که پیوسته بوسیله کتابخانه ها و مراکز بایگانی، نگهداری و تأمین می شوند.
- اماکن و آثار باستانی ـ تاریخی، طبیعی و مردم شناسی که به علت فعالیت در زمینه های گردآوری، حفظ، نگهداری و نمایش آثار باستانی دارای اهمیت هستند.
- مؤسساتی از قبیل باغ های حیوان شناسی، گیاه شناسی، نمایشگاه جانوران خشکی و موجودات آبزی و ... که نمایشگر تاریخ موجودات زنده هستند.
- ذخایر طبیعی مراکز علمی و نمایشگاه های فضایی.
انواع موزه
موزه ها را به شکلهای گوناگون طبقه بندی کرده اند :
موزه های تاریخ و باستان شناسی، موزه های فضای باز، موزه های مردم شناسی، کاخ موزه ها، موزه های علوم و تاریخی طبیعی، موزه های منطقه ای و محلی، موزه های سیار (گردشی)، پارک موزه ها، موزه های سلاح (نظامی) و موزه های اندیشمندان (خانه هنرمندان).
موزه تاریخ و باستان شناسی
این موزه ها بیانگر سلسله و دوره های تاریخی هستند . بیشتر این آثار بر اثر کاوش های باستان شناسی به دست آمده اند و بیانگر فرهنگ و تمدن گذشته و تلفیق کننده علم، هنر و دانش یک ملت یا یک قوم هستند. چنین موزه هایی مادر نیز نامیده می شوند.
موزه فضای باز یا سایت موزه
سایت موزه ها به معرفی یافته ها و داده های مهم باستان شناسی می پردازند. زمانیکه یک کاوش علمی باستان شناسی منجر به نتایج مطلوب و کشف آثارارزشمند غیرمنقول می شود و قابل انتقال به موزه ها نیست، با فراهم آوردن شرایط و امکانات لازم، مکان مورد نظر را جهت باز دید عموم مهیا می نمایند. این امر در اصطلاح به موزه فضای باز مشهور است.
موزه های مردم شناسی
این موزه ها بیانگر فرهنگ،آداب و رسوم، اعتقادات، پوشاک و سنن اجتماعی یک منطقه یا یک قوم است. موزه مردم شناسی رباط ویرانی ،گناباد ، کلات و...نمونه ای از این موزه ها هستند.
کاخ موزه ها
بنا یا آثار تاریخی هستند که از گذشتگان به دست ما رسیده و بیانگر و ضعیت و نحوه زندگی صاحبان آن می باشد. گاه در این بنا اشیای تاریخی و نیز آثار هنری از جمله نقاشی روی دیوار، گچبری و .... وجود داشته باشد. کاخ موزه چهلستون ،مجموعه کاخ های سعد آباد تهران از این نوع موزه ها هستند.
موزه های هنری
در این موزه ها انواع هنرهای تجسمی و تزیینی که از زیبایی شناسی بالایی برخوردارند به نمایش گذاشته می شود . موزه هنرهای تجسمی آستان قدس رضوی از این نوع است.
موزه علوم و تاریخ طبیعی
تجربه های علمی بر اساس شواهد و وسایل کاری و تاریخی طبیعی که در بر گیرنده گونه های مختلف گیاهی به ویژه جانوران است را به نمایش می گذارند.
موزه های محلی و منطقه ای
بیانگر و نمودار فرهنگ یک منطقه و یا یک محله خاص هستند و صرفا" آثار و اشیای تاریخی همان منطقه را به نمـایش می گذارند.
موزه های سیار
برای پیشبرد سریع اهداف فرهنگی و به دلیل عدم امکانات موجود در مناطق و شهرهای محروم شکل می گیرند. این موزه ها فرهنگ های گوناگون را در مکان های مختلف در معرض دید عموم می گذارند.
پارک موزه ها
به دلیل داشتن ابعاد گوناگون علمی و فرهنگی و جاذبه های تفریحی و آموزشی و نیز تفریحی از اهمیت زیاد برخوردارند، چرا که مسایل زیستی و طبیعی را از نزدیک برای مردم به نمایش می گذارند. ویژگی مهم این موزه ها این است که عموم مردم می توانند از دیدن آنها بهرمند شوند. در ایران ایجاد پارک موزه سابقه ندارد ولی در کشورهایی مانند چین و کره شمالی مرسوم است.
موزه های نظامی
روند تاریخی انواع سلاح های نظامی و جنگی را در معرض دید همگان قرار می دهند. این نوع اشیا شامل لباس های نظامی رزمی، اسلحه و دیگر وسایل رزمی نیز هستند.
موزه های اندیشمندان (خانه هنرمندان)
برای ارج نهادن به هنرمندان، نویسندگان، مخترعان و مفاخر جامعه، معمولا" پس از در گذشتشان در خانه شخصی ایشان پدید می آید و در بر گیرنده وسایل شخصی، وسایل کار و آثار آنان است.
هدف از ایجاد موزه
موزه های تاریخ طبیعی بازگو کننده تاریخ طبیعت و جهان آفرینش می باشند، در این موزه ها نمونه های جالب و ارزنده ای از جانوران، گیاهان، سنگها، کانی ها و غیره به روشهای معمول علمی نگهداری و در معرض دید و استفاده اندیشمندان،پژوهشگران، دانشجویان و عموم علاقمندان قرار می گیرد. اصلیترین هدف احداث موزه های تاریخ طبیعی، ارتقاء سطح آموزش و پژوهش در مسائل علوم زیستی و زیست محیطی و همچنین شناخت بیشتر و دقیقتر از نمونه های جاندار و بی جان یک منطقه زیستی به عنوان یک گنجینه ارزشمند ژنتیکی می باشد. در موزه تاریخ طبیعی با طبقه بندی موضوعات و اولویت بندی آن، متناسب با مخاطبین از عامه مردم گرفته تا دانشجویان رشته های مرتبط، محققین و پژوهشگران زیست محیطی ، امکان بهره مندی ایجاد میگردد .
با توجه به رسالت یک دانشگاه در بالا بردن سطح دانش عمومی درباره شناخت محیط طبیعی و ارزش جانوران، گیاهان، کانیها و فسیلها به عنوان اجزاء منابع طبیعی اهدایی پروردگار به انسان ها و به منظور آموزش هر چه بهتر علوم جانورشناسی، گیاه شناسی، زمین شناسی و غیره و با عنایت به برخورداری شهرستان تفرش از محیط زیست غنی از گونه های ارزشمند گیاهی، جانوری، زمین شناسی و پتانسیل موجود، دانشگاه تفرش اقدام به احداث موزه تاریخ طبیعی علوم و تکنولوژی نموده است. بخش علوم و تکنولوژی موزه با توجه به پیشینه دانشگاه در علوم پایه و فنی مهندسی به موازات بخش تاریخ طبیعی احداث گردیده است.
